In België is leukemie de 11de meest voorkomende vorm van kanker1. Alleen al in 2020 werden 1889 nieuwe gevallen van leukemie vastgesteld2. Het is een ernstige vorm van bloedkanker die kwaadaardige cellen in het beenmerg aanmaakt1. Er zijn verschillende vormen van leukemie. Sommige vormen komen vaker voor bij kinderen, andere bij volwassenen3. Onderzoek in de hematologie (of de leer van het bloed) vordert voortdurend, vooral op vlak van gerichte en immunotherapieën, om belangrijke doorbraken te bereiken en het leven van de patiënten te veranderen.
Leukemie is een vorm van bloedkanker die ontstaat in het beenmerg1. Hier worden de bloedcellen aangemaakt, waaronder de witte bloedcellen. Zij moeten ons beschermen tegen verschillende soorten infecties1. Bij leukemie produceert het beenmerg te veel witte bloedcellen die niet rijpen zoals het hoort en die daardoor niet functioneel zijn3. Zo neemt de weerstand van het lichaam tegen bacteriën en virussen af3.
Deze woekering van onrijpe witte bloedcellen heeft twee belangrijke gevolgen. Enerzijds verspreiden ze zich via de bloedbaan en het lymfestelsel en kunnen ze ook vitale organen binnendringen, zoals de lever of de milt1. Anderzijds verhinderen ze in het beenmerg de normale productie van andere bloedcellen zoals rode bloedcellen en bloedplaatjes3. Dit kan dan weer bloedarmoede en bloedstollingsproblemen veroorzaken3.
Er zijn verschillende vormen van leukemie, afhankelijk van twee factoren:
Elk type leukemie treft een bepaalde leeftijdsgroep1:
Zoals bij de meeste kankers is het vrijwel onmogelijk om een specifieke reden aan te geven die de ontwikkeling van leukemie veroorzaakt8. Kanker is vaak het resultaat van een combinatie van disfuncties of storingen8. Er is dus geen directe specifieke oorzaak. Er zijn eerder risicofactoren en omstandigheden die de ontwikkeling van de ziekte bevorderen8.
Bij volwassenen behoren blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, hoge niveaus van radioactiviteit of bepaalde virussen tot de erkende risicofactoren8. Ook genetische aanleg kan invloed hebben op de ontwikkeling van sommige vormen van leukemie8.
Bij kinderen is meer dan 90% van de gevallen van acute lymfatische leukemie (ALL) van onbekende oorsprong. Er wordt vermoed dat de oorzaak bij een virale infectieverwekker ligt, maar dit is tot op heden niet bevestigd8. Bij de overige 10% spelen erfelijkheid en blootstelling aan toxines of giftige stoffen een rol8.
De meest voorkomende symptomen van leukemie houden rechtstreeks verband met de disfunctie of slechte werking van het immuunsysteem3:
Bij acute leukemie treden deze symptomen snel op en zijn ze erg duidelijk. Chronische leukemie is daarentegen moeilijker te herkennen. De symptomen zijn meestal minder opvallend en treden vaak pas na enkele jaren op3. Bovendien zijn ze niet noodzakelijk kenmerkend voor leukemie9.
Veel mensen met CML hebben dus geen specifieke lichamelijke problemen op het moment van hun diagnose9. De ziekte wordt bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld wanneer bloed wordt afgenomen voor een onderzoek9.
Wanneer de patiënt één of meer van de symptomen die worden gelinkt aan leukemie vertoont, kunnen verschillende tests worden uitgevoerd om een diagnose te stellen, waaronder10:
De resultaten van het bloed- en beenmergonderzoek helpen ook bepalen om welk type leukemie het gaat.
Om de diagnose te verfijnen, kan de arts ook aanvullende onderzoeken laten uitvoeren, zoals10:
Er bestaan verschillende leukemiebehandelingen die op zich of gecombineerd worden toegepast. De keuze van deze behandelingen en de volgorde waarin ze worden toegediend, moeten worden bepaald door een multidisciplinair medisch team11 dat vooral het type leukemie, het stadium van de ziekte en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt zal beoordelen10.
Mogelijke behandelingen zijn:
Acute myeloïde leukemie (AML)
De meest gebruikelijke behandeling van acute myeloïde leukemie is chemotherapie16. In sommige gevallen wordt deze gecombineerd met gerichte therapie of stamceltransplantatie16. In zeldzame gevallen wordt radiotherapie voorgesteld16.
Chronische myeloïde leukemie (CML)
Chronische myeloïde leukemie wordt meestal behandeld met gerichte therapie17. In de acceleratiefase komen sommige patiënten in aanmerking voor stamceltransplantatie, voorafgegaan door chemotherapie of radiotherapie17. Wanneer CML zijn hoogste ontwikkelingsstadium bereikt, is het zorgpad gelijk aan dat voor acute myeloïde leukemie (AML)17.
Acute lymfatische leukemie (ALL)
De meest gebruikelijke behandeling van acute lymfatische leukemie is chemotherapie18. In sommige gevallen wordt deze gecombineerd met gerichte therapie of stamceltransplantatie18. In zeldzame gevallen wordt radiotherapie voorgesteld18.
Chronische lymfatische leukemie (CLL)
Bij chronische lymfatische leukemie met een laag risico wordt in eerste instantie gekozen voor een zorgvuldige en regelmatige opvolging, zonder een specifieke behandeling te starten19. Wanneer het risico hoog of gemiddeld is, wordt CLL meestal behandeld met chemotherapie, gerichte therapie of een combinatie van beide19. Het gebruik van stamceltransplantatie of radiotherapie komt niet zo vaak voor19.
Psychologische ondersteuning speelt een belangrijke rol bij de behandeling van leukemie. Verschillende patiëntenverenigingen bieden een luisterend oor aan de patiënten en hun familie. Raadpleeg de lijst van verenigingen op de website van de Belgische Vereniging voor Hematologie (BHS, Belgian Hematology Society)20 om een vereniging in jouw buurt te vinden.
Wist je dat?
Elk jaar vestigt de internationale campagne ‘Bloodcancer Awareness Month’ (of Bloedkankermaand) die plaatsvindt in september, de aandacht op de verschillende soorten bloedkanker: tijdens deze 30 dagen worden mensen gemobiliseerd en geïnformeerd, om zodoende de vooruitgang op vlak van onderzoek en patiëntenbegeleiding te ondersteunen.
221008 Februari 2023